به نام خداوند همه مِهر مِهروَرز
مجلس بیست وپنجم جامع فدک
کیفیّت ورود فاطمه‌ی زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ به محشر
در ادامه مباحث کتاب حلقه‌ی وصل رسالت و امامت به کیفیّت ورود حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ به محشر رسیدیم. در روایات آمده که هنگام ورود ایشان به محشر، هفتاد هزار ملک طرف یمین و هفتاد هزار ملک در طرف یسار حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ قرار دارند و زمامِ مرکب ایشان نیز به دست جبرئیل امین عَلَیهِ‌السَّلَامُ است.
عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْبَاقِرِ عَلَیهِ‌السَّلَامُ قَالَ سَمِعْتُ جَابِرَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِيَّ يَقُولُ[1]
امام باقر عَلَیهِ‌السَّلَامُ می‌فرمایند: شنیدم[2] از جابر بن عبدالله انصاری که می‌گفت
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ تُقْبِلُ ابْنَتِي فَاطِمَةُ عَلَى نَاقَةٍ مِنْ نُوقِ الْجَنَّةِ...
پیامبر اکرم صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ فرمودند: هنگامی که روز قیامت بر پا شود، دخترم فاطمه _عَلَیهِاالسَّلَامُ_ می‌آید سوار بر ناقه‌ای از مرکب‌های بهشت...
وَ عَنْ يَمِينِهَا سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ وَ عَنْ شِمَالِهَا سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ
و در طرف راست ایشان هفتاد هزار ملک و در طرف چپ هفتاد هزار ملک حضور دارند
وَ جَبْرَئِيلُ آخِذٌ بِخِطَامِ النَّاقَةِ
و جبرئیل عَلَیهِ‌السَّلَامُ زمام ناقه را می‌گیرد
يُنَادِي بِأَعْلَى صَوْتِهِ غُضُّوا أَبْصَارَكُمْ حَتَّى تَجُوزَ فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ
و به بلندترین صدا می‌گوید: چشمان‌تان را ببندید تا فاطمه _عَلَیهِاالسَّلَامُ_ دختر محمّد _صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ_ عبور کند
فَلَا يَبْقَى يَوْمَئِذٍ نَبِيٌّ وَ لَا رَسُولٌ وَ لَا صِدِّيقٌ وَ لَا شَهِيدٌ
پس در آن روز نمی‌ماند، پیغمبری و نه رسولی و نه راست‌گویی و نه شهیدی
إِلَّا غَضُّوا أَبْصَارَهُمْ حَتَّى تَجُوزَ فَاطِمَة
مگر این‌که چشمان‌شان را می‌بندند تا این‌که حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ از صحرای محشر عبور نمایند
توجّه کنید! جبرئیلی _عَلَیهِ‌السَّلَامُ_ زمام ناقه حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ را در دست گرفته که قرآن در باره‌ی ایشان فرموده است:
عَلَّمَهُ شَديدُ الْقُوى * ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوى * وَ هُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلى[3]
و این مرجع تقلید می‌فرمایند: «چنین کسی نیمه‌ی شب دفن شد. آن هم دفنی که به نظر ما، بهتر این است که سکوت کنیم و از قضیه بگذریم!»
حُزن قلبِ امیرمؤمنان عَلَیهِ‌السَّلَامُ
چه کسی می‌تواند بفهمد امیرالمؤمنین عَلَیهِ‌السَّلَامُ کیست؟! کسی که سید اوصیاست! کسی که ولی الاولیاء است! کسی که امام الاولین و الآخرین است! بعد از آن که دستش را از خاک قبر کشید، رو به قبر پیغمبر صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ کرد و گفت:
لَا يَبْرَحُ الْحُزْنُ مِنْ قَلْبِي[4]
یعنی هرگز حُزن و غصه نبود فاطمه _عَلَیهِاالسَّلَامُ_ از بین نمی‌رود تا زمانی که شما را ملاقات کنم.
امیرالمؤمنین عَلَیهِ‌السَّلَامُ بر بالین فاطمه عَلَیهِاالسَّلَامُ
این فقیه عالی‌قدر ادامه می‌دهند: «آنچه هر حکیم و فقیهی را متحیّر می‌کند و فوق بیان است، آن است که هنگام جان دادن حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ، امیرالمؤمنین عَلَیهِ‌السَّلَامُ بر بالین آن حضرت بود. دیدند که ایشان گریه می‌کنند. زیارت مولود و غدیر را بخوانید تا معلوم شود که امیرالمؤمنین عَلَیهِ‌السَّلَامُ کیست، شخصی که مقام او فوق تصوّر است به حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ خطاب کرد:
يَا سَيِّدَتِي[5]
یعنی ای مولای من! ای بزرگ من! چه چیزی باعث شده است که شما گریه کنید؟ حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ جواب دادند: گریه‌ی من برای آن مصیبت‌هایی است که تو پس از مرگ من، می‌بینی. حضرت امیر عَلَیهِ‌السَّلَامُ فرمودند: تمام آن‌ها در راه خدا کم است. یعنی شما غصه‌ی ما را نخور! امیرالمؤمنین عَلَیهِ‌السَّلَامُ خواست که حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ با خیال راحت از این دنیا برود.» بعد ایشان می‌فرمایند: این خطاب "يَا سَيِّدَتِي" آن هم از امیرالمؤمنین عَلَیهِ‌السَّلَامُ، وظیفه‌ی ما را در قبال حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ سنگین‌تر می‌کند.
تشییع مخفیّانه
مهم این است که در تشییع جنازه‌ی حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ، فقط هفت نفر حاضر بوده‌اند. در روایت این‌گونه آمده است:
خُلِقَتِ الْأَرْضُ لِسَبْعَةٍ بِهِمْ يُرْزَقُونَ وَ بِهِمْ يُمْطَرُونَ[6]
یعنی زمین برای هفت نفر خلق شده است که دیگران به احترام آنان روزی به دست می‌آورند و باران بر آنان می‌بارد. این هفت نفر عبارتند از ابوذر، سلمان، مقداد، عمار بن یاسر، حذیفة، عبد اللَّه‌بن‌مسعود و شخص امیرالمؤمنین عَلَیهِ‌السَّلَامُ که امام آن‌ها بود. این هفت نفر در تشییع شرکت کردند و در روایات آمده است که امیرالمؤمنین عَلَیهِ‌السَّلَامُ پس از خواندن نماز میّت این‌گونه فرمود: بار الها! این فاطمه _عَلَیهِاالسَّلَامُ_ است:
أَخْرَجْتَهَا مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ[7]
یعنی از ظلمات دنیا، ایشان را به نور بیرون بُردی و بعد از این جمله بود نوری تابید و یک میل در یک میل را روشن کرد. پس حضرت امیر عَلَیهِ‌السَّلَامُ بَدن مطهر حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ را تحویل داد و عرض کرد:
يَا رَسُولَ اللَّه! فَلَقَدِ اسْتُرْجِعَتِ الْوَدِيعَةُ وَ أُخِذَتِ الرَّهِينَةُ[8]
ای رسول خدا _صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ_ امانتی که به من داده بودید را بَرگرداندم و آنچه به گرو گذاشته بودید، بَرگرداننده شد
أَمَّا حُزْنِي فَسَرْمَدٌ وَ أَمَّا لَيْلِي فَمُسَهَّد
امّا حزن من تمام شدنی نیست و شب‌هایم همراه بیداری است
حضرت امیر عَلَیهِ‌السَّلَامُ یک جمله‌ی دیگر نیز فرمودند:
اسْتَخْبِرْهَا الْحَال
یعنی ای رسول خدا صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ! خودتان بپرسید که بر فاطمه _عَلَیهِاالسَّلَامُ_ چه گذشته است.
وَالْحَمْدُ للَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ
[1] روضة الواعظین، الفتال النیشابوری، ص ١٤٨؛ بشارة المصطفی، محمد بن علی الطبری، ص ٤٣ ؛ مناقب آل أبی طالب، ابن شهر آشوب ج ٣، ص ١٠٨؛ الفضائل، شاذان بن جبرئیل القمی، ص ١١؛ بحار الأنوار، العلامةالمجلسی، ج ٤٣ ، ص ٢١٩
[2] همه‌ی علوم نزد ائمه علیهم‌السلام هست امّا گاهی مانند این‌جا به جهت تأیید راوی و یک شخص از او نقل نموده‌اند.
[3] النجم (53) آیات 5 الی 7
ترجمه: آن کس که قدرت عظیمی دارد _جبرئیل امین عَلَیهِ‌السَّلَامُ_ او را تعلیم داده است، همان کس که توانایی فوق‌العاده دارد. او سلطه یافت در حالی که در افق اعلی قرار داشت.
[4] الأمالی، الشیخ المفید، ص ٢٨٢ ؛ الأمالی، الشیخ الطوسی، ص ١٠٩ ؛ بشارة المصطفی، عماد الدینال طبری، ص ٣96
[5] وَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ علیهم‌السلام قَالَ: لَمَّا حَضَرَتْ فَاطِمَةَ الْوَفَاةُ بَكَتْ فَقَالَ لَهَا أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ يَا سَيِّدَتِي مَا يُبْكِيكِ قَالَتْ أَبْكِي لِمَا تَلْقَى بَعْدِي فَقَالَ لَهَا لَا تَبْكِي فَوَ اللَّهِ إِنَّ ذَلِكِ لَصَغِيرٌ عِنْدِي فِي ذَاتِ اللَّهِ قَالَ وَ أَوْصَتْهُ أَنْ لَا يُؤْذِنَ بِهَا الشَّيْخَيْنِ فَفَعَل.
ترجمه: امام صادق عَلَیهِ‌السَّلَامُ از پدرانشان علیهم‌السلام روایت می‌کنند که فرمودند: موقعی که شهادت حضرت زهرای اطهر عَلَیهِاالسَّلَامُ نزدیک شد گریه کرد، حضرت امیرالمؤمنین عَلَیهِ‌السَّلَامُ به ایشان فرمودند: یا سیدتی! چه چیز تو را به گریه آورد؟ فرمود: برای آن مصیبت‌هایی که تو بعد از من خواهی دید. امیرالمؤمنین عَلَیهِ‌السَّلَامُ فرمود: گریان مباش، به خدا قسم آن مصائب نزد من برای خدا کوچک و ناچیزند، آن‌گاه به حضرت علی عَلَیهِ‌السَّلَامُ وصیت کرد که به آن دو نفر اجازه تشییع جنازه و نماز ندهد، حضرت نیز وصیّت ایشان را اجرا نمود. به نقل از بحار الأنوار، العلامة المجلسی، ج ٤٣ ، ص 218
[6] عَنْ عَلِيٍّ عَلَیهِ‌السَّلَامُ قَالَ خُلِقَتِ الْأَرْضُ لِسَبْعَةٍ بِهِمْ يُرْزَقُونَ وَ بِهِمْ يُمْطَرُونَ وَ بِهِمْ يُنْصَرُونَ أَبُوذَرٍّ وَ سَلْمَانُ وَ الْمِقْدَادُ وَ عَمَّارٌ وَ حُذَيْفَةُ وَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْعُودٍ قَالَ عَلِيٌّ عَلَیهِ‌السَّلَامُ وَ أَنَا إِمَامُهُمْ وَ هُمُ الَّذِينَ شَهِدُوا الصَّلَاةَ عَلَى فَاطِمَةَ عَلَیهِاالسَّلَامُ.
ترجمه: زمین برای هفت نفر آفریده شده است. دیگران به احترام آنان روزی به دست می‌آورند و باران بر آنان می‌بارد و پیروزی بر دشمنان نصیب‌شان می‌گردد ابوذر است و سلمان و مقداد و عمار بن یاسر و حذیفة و عبد اللَّه‌بن‌مسعود و من که امام و پیشوای آنانم و آنان افرادی هستند که بر فاطمه عَلَیهِاالسَّلَامُ نماز خواندند. الخصال، الشیخ الصدوق، ص ٣٦١؛ روضة الواعظین، الفتال النیشابوری، ص ٢٨٠؛ بحار الأنوار، العلامة المجلسی، ج٢٢،ص ٣٢٦؛ و با اختلاف کم در این منابع: تفسیر فرات الکوفی، فرات بن إبراهیم، ص ٥٧٠؛ الاختصاص، الشیخ المفید، ص ٥ و در منبع اهل‌تسنن: شواهد التنزیل، الحاکم الحسکانی، ج ٢، ص 449
[7] عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ: «..... فَلَمَّا جَنَّ اللَّيْلُ غَسَّلَهَا عَلِيٌّ وَ وَضَعَهَا عَلَى السَّرِيرِ وَ قَالَ لِلْحَسَنِ ادْعُ لِي أَبَا ذَرٍّ فَدَعَاهُ فَحَمَلَاهُ إِلَى الْمُصَلَّى فَصَلَّى عَلَيْهَا ثُمَّ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ وَ رَفَعَ يَدَيْهِ إِلَى السَّمَاءِ فَنَادَى هَذِهِ بِنْتُ نَبِيِّكَ فَاطِمَةُ أَخْرَجْتَهَا مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ فَأَضَاءَتِ الْأَرْضُ مِيلًا فِي مِيلٍ فَلَمَّا أَرَادُوا أَنْ يَدْفِنُوهَا نُودُوا مِنْ بُقْعَةٍ مِنَ الْبَقِيعِ إِلَيَّ إِلَيَّ فَقَدْ رُفِعَ تُرْبَتُهَا مِنِّي فَنَظَرُوا فَإِذَا هِيَ بِقَبْرٍ مَحْفُورٍ فَحَمَلُوا السَّرِيرَ إِلَيْهَا فَدَفَنُوهَا فَجَلَسَ عَلِيٌّ عَلَى شَفِيرِ الْقَبْرِ فَقَالَ يَا أَرْضُ اسْتَوْدَعْتُكِ وَدِيعَتِي هَذِهِ بِنْتُ رَسُولِ اللَّهِ فَنُودِيَ مِنْهَا يَا عَلِيُّ أَنَا أَرْفَقُ بِهَا مِنْكَ فَارْجِعْ وَ لَا تَهْتَمَّ فَرَجَعَ وَ انْسَدَّ الْقَبْرُ وَ اسْتَوَى بِالْأَرْضِ فَلَمْ يُعْلَمْ أَيْنَ كَانَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ».
ترجمه: موقعی که شب فرا رسید علی عَلَيْهِ‌السَّلَامُ جسم مقدس حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها را غسل داد و در میان تابوت نهاد و به حضرت امام حسن عَلَيْهِ‌السَّلَامُ فرمود: ابوذر را بیاور، وقتی ابوذر آمد جنازه مقدس آن بانوی مظلومه را در محل نماز آوردند و بر بدن مبارکش نماز خواند، آن‌گاه دست‌های مبارک خود را به جانب آسمان بلند کرد و گفت: پروردگارا این دختر پیغمبر تو می‌باشد که تو او را از دنیای ظلمانی به طرف نور بردی و او زمین را میل به میل نورانی نمود. هنگامی که تصمیم گرفتند جنازه آن بانو را دفن کنند صدائی از یکی از بقعه‌های بقیع شنیدند که می‌فرمود: الیَّ، الیَّ یعنی بیا بسوی من بسوی من، زیرا تربت و خاک وی از من گرفته شده است. وقتی نگاه کردند با قبری کنده و آماده مواجه شدند. تابوت را به سوی آن قبر بردند و جنازه را در میان آن دفن نمودند. سپس حضرت امیر عَلَيْهِ‌السَّلَامُ بر لب قبر نشست و فرمود: ای قبر، من امانت خود را به تو می‌سپارم، این جنازه دختر رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله است. ناگاه ندایی شنیدند که می‌فرمود:یا علی! من از تو به وی مهربان‌ترم. برگرد و مهموم مباش، حضرت علی عَلَيْهِ‌السَّلَامُ بازگشت و قبر را مسدود و با زمین مساوی نمود. آن قبر تا قیام قیامت معلوم نخواهد شد. به نقل از منابع شیعی: المنتخب، فخر الدین الطریحی، ص ١١٤؛ بحار الأنوار، العلامة المجلسی، ج ٤٣، ص ٢١٥. ١٣٢ و منبع اهل‌تسنن: مقتل الحسین، الخوارزمی، ج ١، ص ١٣١
[8] نهج البلاغة، خطبه: ٢٠٢ ؛ روضة الواعظین، الفتال النیشابوری، ص ١٥٢ ؛ مناقب آل أبی طالب، ابن شهر آشوب، ج ٣، ص ١٣٩
